Het Poolse platteland en de stad Lódz

Blog 5: het platteland van Polen en de stad Lódz

Dinsdag 2 mei 2016
Gisterenavond heb ik mijn Hollandse buren, Anja en Jaap uit Beverwijk, getrakteerd op café latte en een biertje. Er zat dubbel Pools geld in mijn portemonnee dus dat kon Bruin wel trekken. De auto en caravan zijn startklaar gemaakt en het plan is om vroeg te vertrekken. Om 09.30 uur word ik uitgewuifd en rijd ik naar de A2 richting Lódz en Warschau. Er lijken niet veel auto’s vandaag op de weg te zijn en ik tuf rustig met 81 kilometer door terwijl de radiozender CZASON aanstaat. Heerlijke oude muziek uit de zeventiger jaren wordt er gedraaid: Queen brul ik luid mee met het nummer I am a poor boy, nothing really matters; de Beattles en zelfs de Moody Blues. Oud sentiment uit mijn Amsterdamse jaren komt naar boven.

Het is me nog niet helemaal duidelijk hoe de tolweg werkt. Soms moet ik vooraf al betalen bij iemand die in een hokje zit en soms moet ik een bonnetje trekken uit een automaat en betaal ik achteraf. Nadat ik drie keer betaald heb en zie dat ik veel vroeger aan zal komen op de volgende camping dan ik heb aan gegeven, besluit ik om van de tolweg af te gaan. Ik rijd door allerlei dorpjes waarvan ik de namen soms niet kan uitspreken en die eindigen op bra, ki, kwo. Enkele namen kan ik onthouden: Dobra, (klinkt bekend), Zielen, Zalesie (doet me aan een voetballer denken), Brono… en nog wat. Het platteland is licht glooiend en prachtig van kleur. Donkergele paardenbloemen naast gele struiken en lichter geel koolzaad en aardappelvelden. Licht groen gebladertje tussen de donkere takken. De huizen zijn heel divers: houten aftandse huizen, nieuwe mooi opgetrokken moderne huizen, houten schuren. Heel mooie omheiningen zijn er te zien. Van hout, bakstenen en fraai smeedwerk. Er zijn meerdere grote transportbedrijven en veevoederfabrieken.

Er is voldoende te zien maar de radio heb ik uitgedaan. Het asfalt is behoorlijk goed maar de binnenwegen zijn smal en er rijden veel vrachtwagens en haastige automobilisten. Ik tel op een paar kilometer al drie kruizen langs de weg met lichtjes en bloemen. Op de smalle binnenwegen mag maximaal 70 gereden worden, soms 60 en in de dorpen 40. Ik rijd 70 en toch presteren auto’s het om me in te halen over dubbele strepen en met een tegenligger in zicht. Dan laat ik het gaspedaal maar los om niet gesneden te worden. Na ruim éen uur binnenwegen besluit ik dan ook maar om de A2 weer op te zoeken. Dan maar een paar euro’s meer betalen en veilig aankomen.

Relaxed rijd ik verder en word door mijn Garmin navigator op het juiste adres afgeleverd. Waar ben ik terecht gekomen? Bij een SVR-camping op het Poolse platteland in het gehucht Chlebów, onderdeel van het dorp Lipce Reymontowskie. SVR staat voor Stichting Vrije Recreatie bij de boer. Ik word ontvangen door Kazimir, een boer op krukken en op leeftijd en die vloeiend Duits spreekt. Ik mag een plekje uitzoeken want ik ben de enige kampeerder. Dat verbaast me niks want het gehucht is echt heel klein, een paar straten met een paar huizen, en er is niks dan gele paardenbloemen, donker roze meidoornbomen, oude boerderijen, wijnkelders en een klein meertje. Mijn Tomtom noemt de straat Naamloze Weg. Snel de caravan op de pootjes gezet en de elektriciteit aangesloten. De knecht die aan het schoffelen is vraag ik of hij kan helpen mijn fiets van de caravan te helpen tillen. Hoe vraag je dat? Gewoon alsof ik met een dove praat, met mijn handen doe ik de beweging na en hij snapt dat ik hulp nodig heb. De man ruikt alsof hij maanden niet gewassen is.

Dan op de fiets naar het dorp Lipce Reymontowskie. Een dorp met een mooie naam. Waar 3.300 inwoners wonen en waar zowaar een station is. Kazimir heeft al trots verteld dat dit dorp als een van de eerste dorpen een treinverbinding had naar Lódz en Warschau. Ik fiets naar het station en op de perrons maar kan geen kaartautomaat vinden. Op 45 kilometer naar beneden ligt Lódz en op 80 kilometer naar rechts ligt Warschau. Ik twijfel even of ik morgen met de trein naar Lódz zal gaan maar kies toch voor de auto met fiets achterop om het lange lopen te vermijden. Dan verder in het dorp, langs de kerk en aan weerszijde van de straat is een begraafplaats. Ik schat in dat er meer doden liggen in dit dorp dan dat er levenden rondlopen. De graven zijn prachtig onderhouden. Of er staan echte bloemen op of kunstbloemen. Er lopen diverse mannen en vrouwen de graven te verzorgen. Hoe de mensen in een plaats met de doden om gaan zegt veel van de gemeenschap. De doden leven nog en hebben nog een plek in deze gemeenschap.

Dan rijd ik door op zoek naar een groenteboer. Onderweg heb ik bekijks, mannen leggen even hun werk neer en ik steek een hand op. Vrouwen die langs lopen en die groet ik. De mensen zijn hier minder toeschietelijk dan in Aziё maar als ik als eerste groet, dan groeten ze wel terug. Dan kom ik bij een klein dorpswinkeltje waar vier vrouwen achter een toonbank van twee meter staan. Een jonge vrouw met piercings in haar gezicht en geblondeerde haren staat naast een oudere vrouw waar de helft van de tanden uit de mond zijn. Dat wordt dikke pret om mijn bestelling te doen. Niemand spreekt Duits of Engels maar er is een slimme klant die al snel door heeft wat ik wil. Zij kent het woord Schinken, of te wel ham en als ik die aanwijs dan weet zij het te vertellen. Zo ook gaat het met brood en yoghurt. De jonge vrouw met piercings heeft het niet meer en staat te giechelen met haar hand voor haar mond. Alle klanten bemoeien zich er nu mee. In ieder geval ga ik de winkel uit met vers brood, kefir, ham en een bos radijsjes. Dat is nou toch zo leuk om bij zo’n klein winkeltje de boodschappen te doen. Ik ontdek dat er bij het plein een echte supermarkt is. Niet heel groot maar alle levensbehoeften kun je daar kopen. Maar ik verkies dat kleine winkeltje en ga daar morgen voor de aardigheid nog even een paar dingen kopen.

Lipce Reymontowskie, een dorp van niks en wat zie ik daar in het centrum naast de speeltoestellen van de kleintjes? Zowaar staan daar spiksplinternieuwe sporttoestellen voor volwassenen. Hier word ik helemaal enthousiast van en ik ga dan ook even op een apparaat staan. In Ho Chi Min City heb ik dit ook gezien in een park en in Gelderland probeerde ik dorpshuizen te activeren om beweegtoestellen voor ouderen te plaatsen. Hier staan ze dus, de toestellen die ik in mijn woonplaats niet zie staan. Hier dus wel in een dorp van zo’n drie duizend inwoners. Polen loopt voorop wat sport betreft!

Op de terugweg zie ik een groengele vrachtwagen staan met Pools kenteken maar met een Nederlandse firmanaam, Oude Elberink. Even googelen welke firma dat is in Nederland. Een veevoederfabriek in Geesteren. Morgen zal ik ze de foto sturen van hun vrachtwagen die in Chlebow staat, een gehucht van drie straten met nog geen honderd huizen. Het is nu buiten aardedonker want ik sta in de boomgaard waar een stel dennenbomen bij staan. Wel heel apart waar ik nu terecht ben gekomen. Twee nachten ga ik hier staan, dan reis ik door naar Warszawa, zoals ze Warschau hier noemen. Maar morgen eerst naar Lódz, de derde grootste stad van Polen met ruim 750.000 inwoners. De fiets staat al op de auto dus vroeg op pad. Morgen meer.

Woensdag 3 mei 2016
Vanmorgen is het bewolkt en het heeft vannacht wat geregend want de spullen die buiten staan zijn nat. De weerApp geeft aan dat het vanmorgen droog blijft maar dat het vanmiddag in Lódz gaat regenen. Dus een beetje op tijd op pad. De fiets staat al op de auto en om 09.15 uur rijd ik weg. Een kleine 40 kilometer te gaan naar Lódz. De snelweg rijdt prima maar eenmaal aangekomen in de buurt van Lódz is het wegdek weer slecht te noemen. Er mag dan ook niet harder dan 50 km gereden worden.

Aan de rand van Lódz zie ik een immens grote begraafplaats. Daar rijd ik heen om de auto te parkeren. Ik maak weer een foto van de straat: Telefonica maar dan met een x en c en z er tussen. Dit kan ik wel onthouden. Nog even een blik op de begraafplaats waar vast duizenden doden rusten. Dan op zoek naar het centrum van Lódz. Mijn Tomtom is van slag, hij kan het centrum niet vinden. Gewoon even vragen en het woord centrum is een internationaal woord., zelfs als het zentrum heet.

Over een spiksplinternieuw fietspad dat niet in mijn Tomtom staat rijd ik op mijn gevoel naar het centrum van Lódz. Er is een kleurrijke overkapping waar trams stoppen. Dit is het centrum. Hier kun je een fiets lenen/huren. Bij navraag is het zo dat de eerste 40 minuten gratis zijn. Daarna ga je per uur wat betalen. Een soort witte fietsenplan want de fiets kun je achterlaten op heel veel plekken. Ik zie dan ook veel mensen fietsen op deze leenfietsen.

Bij toeval ga ik links af en word staande gehouden door politie te paard. De weg is afgesloten want er is een herdenkingsdienst. Wij herdenken de oorlogsslachtoffers op 4 mei, hier in Polen is dat op 3 mei. Ik mag uiteindelijk er naar toe en ben deelgenoot van een indrukwekkende ceremonie. Militairen, politie, groepen jongeren, ze leggen allemaal rood/witte bloemstukken neer. Rood en wit zijn de kleuren van de Poolse vlag. De bloemstukken worden gedrapeerd als een graf. Bij ons staan er ronde kransen maar dat zie je hier niet. Eigenlijk is het wel heel mooi om te zien dat de bloemstukken zo bij elkaar passen. Ook de linten zijn in dezelfde kleuren, wit met rood. Er staan een paar mannen in aparte kledij. Ze zien er uit als Kozakken met rode laarzen, aparte mutsen en lange jassen. Ook zij leggen een bloemstuk bij de gedenkplaats. Als iedere groep geweest is dan marcheren de soldaten in strak gelid weg. Je kunt een speld horen vallen. Even later zie ik aan het eind van de straat de groepen zich opnieuw opstellen en dan komen ze terug. Ze salueren en de vlag gaat omlaag, twee vingers omhoog en het publiek klapt uitbundig. En dan is het ineens over. Er blijven drie soldaten bij het herdenkingsmomument staan. Ik zie een bajonet op een geweer dat er scherp uit ziet. De mannen vertrekken geen spier als ik een foto van ze maak. Bij toeval ben ik hier terecht gekomen omdat ik niet goed wist waar het centrum was.

Dan fiets ik terug op zoek naar de beroemde winkelstraat waarvoor ik gekomen ben: Piotrkowska Street. Op internet zie ik staan dat deze straat 4,5 km lang is maar mijn teller op de fiets geeft 2,5 km aan. Deze winkelstraat is wereldberoemd.

Lódz is van oudsher een stad geweest waar de textielindustrie hoogtij vierde. Er woonden veel Joden die handel dreven en die prachtige huizen lieten bouwen. De ene gevel is nog mooier dan de andere. Omhoog kijken is dan ook het devies voor deze straat. Vooral als de zon schijnt dan zijn de details goed te zien in de gevels. Ik heb een paar mooie foto’s gemaakt maar die halen het er niet bij hoe het in het echt is. Vooral de gevels met Jugendstil zijn prachtig. De straat is breed en lang maar er lopen vandaag weinig mensen want de winkels zijn gesloten in verband met de nationale herdenkingsdag. Voor mij een kans om ook de bronzen beelden die er staan te kunnen fotograferen. Een paar foto’s van die beelden heb ik geplaatst. Veel beelden lokken uit om even naast te gaan zitten. Bijna alle beelden hebben iets met een boek of muziek. Lódz is dan ook een centrum van kunst en cultuur. Ook beroemd vanwege de filmindustrie. De beroemde Polanski heeft hier opnames gemaakt.

In de oorlog is Lódz een getto geweest waar 300.000 Joden moesten wonen. Velen zijn hier door uithongering en ziekten omgekomen Ook zijn velen gedeporteerd naar vernietigingskampen. Bij de bevrijding door de Russen waren er nog maar 900 Joden in Lódz over. De majestueuze panden zijn een overblijfsel van de textielindustrie en handel. Lódz werd vroeger het Manchester van Polen genoemd. Lódz heeft ook een beroemd museum met moderne kunst. Helaas is dat deze dag gesloten maar ook het pand is de moeite waard om te bekijken.

Nog even wat leuks over de trams die hier rijden. Je zult ze echt niet missen want ze kraken en piepen in de rails. Ongelooflijk hoe de trams nog op sommige stukken kunnen rijden. De railsen liggen half kapot in een slecht onderhouden wegdek. Op sommige stukken rijden ze dan ook schokkend stapvoets en je hoort ze kraken. Ouwe trams die bij ons in het museum zouden staan doen het hier nog goed.

Dan zie ik de lucht betrekken en besluit ik om naar de auto terug te gaan. Maar ik haal het niet voor de bui. Een complete wolkbreuk breekt los. Ik schuil onder een klein afdak en er komen drie jonge mannen bij te staan. We houden het hier zelfs niet droog. Het water klettert uit de hemel, samen met hagelstenen. Omdat de straten glooiend zijn en de putten de afvoer niet kunnen bolwerken gutst het water langs de randen van de stoep. Auto’s laten het water flink opspatten. Zeker een kwartier sta ik te schuilen en dan besluit ik door de laatste regen het er op te wagen. Mijn schoenen zijn inmiddels doordrenkt en de temperatuur is flink gedaald. Op gevoel rijd ik richting mijn auto, zo’n, 6,5 kilometer vanuit het centrum. Als ik in de buurt van de grote kerk kom dan neemt mijn Tomtom het weer over. Op de terugweg ga ik nog de snelweg af naar de Burger King. Even opwarmen en opdrogen. Dan rijd ik weer naar de camping waar de regenbui nog bezig is. Snel de caravan in en het warm stoken.

Twee grote steden heb ik nu in Polen bezocht: Poznan en Lódz. Twee steden met totaal verschillende uitstraling. Poznan heeft me meer geboeid door de levendigheid en de vele jonge mensen en sporters. In Poznan wonen ruim 550.000 mensen, in Lódz ruim 760.000. Misschien doordat de winkels dicht zijn dat ik een ander beeld heb van Lódz. Maar hier proef ik nog de armoede van het oude Polen in de buitenwijken. Dan kan de beroemde winkelstraat met de dure designers nog zo mooi zijn, echt bekoort heeft deze stad mij niet. Het grote geld van grote bedrijven proef ik hier. Hoge nieuwbouw die niet past in het stadsbeeld en dan die heeeeel grote reclameborden. Twee heb ik er bij de fotoserie gezet. Het witte fietsenplan vind ik daarentegen in deze stad wel heel bijzonder. De grootste stad, Warschau, staat voor komende dagen op het programma. Daar wonen 1,7 miljoen mensen. Zo op de fiets door zo’n stad wat rondkarren is prima te doen. Ik zie veel en ik kan hele stukken overbruggen.
Wordt vervolgd vanuit Warschau.